ĐẶC SẮC KIẾN TRÚC ĐỀN THÁP CHĂM PA

Tạ Quốc Khánh (LVO)

Đã bao giờ bạn dạo bước trên dải đất miền Trung Việt Nam và dừng chân trước những ngôi tháp Chăm Pa cổ kính, nơi ghi dấu những nét lịch sử và văn hóa độc đáo? Những tháp này không chỉ là những công trình kiến trúc đơn giản, mà còn là những biểu tượng của sơ đồ vũ trụ Ấn Độ giáo, thể hiện qua cách bố trí và hình dáng của chúng.

Vũ Trụ Quan Ấn Độ Giáo Trong Kiến Trúc Chăm Pa

Kiến trúc của các ngôi đền tháp Chăm Pa thường được tổ chức theo một cụm, phản ánh vũ trụ quan trong tín ngưỡng Ấn Độ giáo. Theo quan niệm cổ, thế giới được mô phỏng như một hình vuông, với các yếu tố như núi, đại dương và một trục chính dẫn đến mặt trời. Các công trình trong cụm tháp Chăm Pa thường có trục chính chạy từ Đông sang Tây, mở ra hướng Đông, nơi biểu tượng cho sự sinh sôi và nảy nở.

1. Bố Cục Bộ Ba Song Hành (3 Kalan)

Một trong những ví dụ điển hình của loại bố cục này là quần thể tháp Chiên Đàn, Khương Mỹ (Quảng Nam), Dương Long và Hưng Thạnh (Bình Định). Kiến trúc này bao gồm ba ngôi đền đứng song hàng theo trục Bắc – Nam, với các tháp thờ ba vị thần quan trọng: Brahma, Siva và Visnu. Mặc dù cả ba vị thần đều được tôn thờ, người Chăm dần có xu hướng thờ Siva nhiều hơn, thể hiện qua kích thước lớn hơn của tháp Kalan thờ Siva.

2. Bố Cục Có Một Tháp Trung Tâm (1 Kalan)

Nhóm đền tháp Mỹ Sơn (Quảng Nam), Poklong Garai (Ninh Thuận) và Po Nagar (Khánh Hòa) là những minh chứng cho loại bố cục này. Tại đây, tháp trung tâm thờ thần Siva, thể hiện sự thâm nhập của Siva giáo vào đời sống tín ngưỡng của người Chăm Pa.

3. Đặc Điểm Kiến Trúc

Hầu hết các đền tháp Chăm Pa đều mang phong cách Nam Ấn, với nhiều chi tiết kiến trúc độc đáo. Tháp Kalan thường được đặt ở trung tâm với cấu trúc hình vuông, các cửa giả, và phần mái thường được chia thành ba tầng. Đặc biệt, bên trong Kalan thường có một đài thờ đá với hình tượng của thần Siva hoặc bộ Linga-Yoni.

Một Số Kiến Trúc Phụ Đặc Trưng

• Tháp Cổng Gopura: Tạo không gian trung chuyển, kết nối giữa các khu vực khác nhau của đền tháp.
• Tháp Hỏa Kosagrha: Thể hiện sự độc đáo trong vai trò thờ thần lửa, thường nằm góc Đông Nam của tường bao.
• Nhà Khách Thập Phương Mandapa: Là nơi chuẩn bị cho các nghi lễ, cho phép tín đồ tham gia vào những hoạt động tôn giáo.

Kết Luận

Kiến trúc đền tháp Chăm Pa không chỉ là những công trình lịch sử, mà còn mang đậm triết lý sâu sắc của nghệ thuật Ấn Độ giáo. Những chi tiết kiến trúc gắn liền với các thánh thần Ấn Độ đã được bản địa hóa, tạo nên một nét riêng cho văn hóa Chăm, mang lại nhiều điều kỳ diệu cho những ai may mắn một lần đặt chân đến.

Nếu bạn quan tâm tìm hiểu thêm về các loại hình kiến trúc Chăm Pa, hãy tham khảo thêm tại Wikipedia – Kiến trúc Chăm và Di sản văn hóa Chăm Pa. Hãy cùng khám phá những giá trị văn hóa đặc sắc này!

Hãy theo dõi để cập nhật thêm những thông tin hữu ích về văn hóa và kiến trúc Việt Nam.

Nguồn Bài Viết ĐẶC SẮC KIẾN TRÚC ĐỀN THÁP CHĂM PA